حجت الاسلام والمسلمین حسین مستوفی
علم تفسیر قرآن کریم، عمری به درازای خود قرآن کریم دارد و پیش‌تر از دیگر علوم اسلامی است و برخی علوم دیگر از دل تفسیر سر برآورده‌اند. سلسلۀ اولین مفسران قرآن، مفسرین صحابه می‌باشند. علم تفسیر، با گذر زمان گسترده‌تر گردید، به همین دلیل تفاسیر متعدد در طول تاریخ با گرایش‌های مختلف ادبی، روایی، فقهی، کلامی و ... به وجود آمد. گاهی تفاسیر در چند گرایش و گاهی غالب بر آن یک گرایش می‌باشد.
شهید بزرگوار، سید مصطفی خمینی(ره) در سال‌های اقامت در نجف به تدریس تفسیر پرداخته و همزمان به نگارش آن همت گماشتند. در این مدت تفسیر سورۀ حمد و سورۀ بقره را تا آیه 45 به رشته تحریر درآوردند.
این اثر دارای ویژگی‌هایی است که به اختصار به برخی از آن اشاره می‌شود:
1 - جامعیت: تفسیر ایشان به ویژه تفسیر سورۀ حمد از یک جامعیت کم‌نظیری برخوردار است و در تفسیر، تمام رشته‌های مرتبط را گرد آورده‌اند؛ ایشان در تفسیر هر آیه به بحث و بررسی یکایک کلمات و مفردات آیه پرداخته و ریشه‌یابی کاملی در لغات نموده‌اند و همچنین بحث‌های دیگر ادبی (صرف - نحو - معانی و بیان) را طرح کرده‌اند. همچنین تفسیر ایشان دارای بحث‌های روایی، فقهی، کلامی، فلسفی، عرفانی، و ... است. ایشان در تفسیر سورۀ حمد مباحث علم و حروف و اعداد و سرّ و رمزها را نیز آورده‌اند.
2 - جامعیت این اثر حکایت از جامعیت نویسنده دارد و به گونه‌ای در هر مبحث که وارد شده‌اند خواننده در نمی‌یابد که نویسندۀ اثر در کدام رشته تخصص داشته‌اند، بلکه به اینجا می‌رسد که نویسنده در تمام شاخه‌ها صاحب‌نظر است.
3 - نویسندۀ محترم، در انتخاب مباحث، ارتباط آن با آیه را در نظر گرفته‌اند و از طرح مباحث غیرمرتبط دوری گزیده‌اند.
4 - در این اثر آزاداندیشی و جرأت و جسارت علمی نویسنده مشهود است و به همین دلیل، هیچ مبحثی از نقد و ... خالی نمی‌باشد و هیچ‌گاه تنها به نقل مطالب بسنده نکرده‌اند.
5 - فکر و اندیشه در اثر ایشان تأثیر خود را گذاشته و خواننده را نیز به فکر می‌کشاند. ضمن اینکه، زمینه گسترش مباحث و گشایش افق‌های جدید را فراهم می‌سازد، قرآن را محدود به آنچه تاکنون گفته شده و فهمیده شده نمی‌کند و زنده بودن و راهنما بودن آن را در زمان کنونی آشکار می‌سازد.
6 - ایشان در اثر خویش از هدف اصلی قرآن که انسان‌سازی و تربیت نفوس است غافل نشده‌اند و غرق شدن در مباحث علمی موجب نشده است که این مهم فراموش گردد؛ لذا در هر قسمت هدف آیه را یاد‌آور شده و باب وعظ و اندرز را می‌گشایند.
7 - در تفسیر ایشان رد پای اندیشه‌های والای قرآنی پدر و استادشان امام خمینی (س) دیده می‌شود.
8 - در این تفسیر برخی فرضیه‌های جدید مثل بحث ابتکاری در معنای حروف مقطعه و یا بحث جامع و گسترده همراه طرح مطالب نو مثل بحث اعجاز قرآن، و نقد قرائت‌های مختلف دیده می‌شود.
9 - این اثر به زبان عربی نگارش یافته و یکبار در چهار مجلد توسط وزارت ارشاد و مرتبۀ دوم در پنج مجلد سالگرد شهادت ایشان (1376) توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شده‌است، و همچنین ترجمۀ تفسیر سورۀ حمد آن در سال 1391 چاپ شده و ترجمۀ تفسیر سورۀ بقره به زودی توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر می‌گردد.
