حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: «طوبی لمن أخلص لله عمله و علمه وحبه و بغضه و أخذه و ترکه و کلامه و صمته و فعله و قوله؛ یعنی خوشا به حال کسی که کردار و دانش او، دوست داشتن و دشمنی ورزیدن او، گرفتن و رها کردنش، کلام او و سکوتش و نیز کردار و گفتارش را برای خدا خالص گرداند.» (تحف العقول ص 100)
آنچه مسلم است به میزان تلاش برای مبارزه با هواهای نفسانی و کوشش برای خودسازی است که راه برای اخلاص ورزیدن باز و در نتیجه "خلوص" همه‌جانبه برای انسان حاصل می‌شود و فرض دیگر در این زمینه هم که نه تنها تکمیل‌کننده حرکت که جانمایه آن می‌باشد، پیمودن راه بر مسیر مستقیم خداخواهی است و پای در این راه نهادن، البته جگر شیر می‌خواهد و استواری و پایمردی مردان مرد را. خود را ندیدن و فقط و فقط خدا را دیدن و در همه امور برای او اخلاص ورزیدن تا علم و عمل و حب و بغض و اخذ و ترک و سکوت و کلام و قول و فعل همگی صبغه خدایی پیدا کند و تا منیت‌ها و انانیت‌ها در وجود آدمی همه رنگ بازد و نابود شود. بدون شک در باره امام خمینی(س) می‌توان چنین تعریف متعالی ارائه کرد.
به یاد می‌آورم زمانی را که پای صحبت مرحوم آیت الله عمید زنجانی از شاگردان و یاران حضرت امام نشسته بودیم. آن مرحوم ضمن بیان خاطرات دوران نجف، این چنین نقل کرد که:
«امام اخبار حوزه نجف و اظهارات دیگران در مورد خود را از ما طلاب دریافت می‌کردند، این افراد اخبار را بدون کم و کاست و با ذکر جزئیات منتقل می‌کردند. از جمله اینکه بعضا می‌گویند عمامه و محاسن شما کوچک است و در شأن یک مرجع نیست. امام بلافاصله فرمودند بگویید من هنوز مشرک نشده‌ام.»
مؤید این خاطره که در بایگانی خاطرات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی موجود و در صفخه 275، جلد چهارم کتاب "برداشت‌هایی از سیره امام خمینی" هم آورده شده است، این مطلب درس‌آموز از بیانات آن انسان خداخواه است که:
«خیلى از چیزهاست که انسان را بیچاره کرده، از تهذیب و تحصیل باز می‌دارد. یکى از آنها، براى بعضى، همین ریش و عمامه است! وقتى عمامه کمى بزرگ شد و ریش بلند گردید، اگر مهذب نباشد از تحصیل باز مىماند؛ مقید مىگردد؛ مشکل است بتواند نفس اماره را زیر پا گذارد و پاى درس کسى حاضر شود. شیخ طوسى، علیه الرحمه، در سن پنجاه و دو سالگى درس مى رفته است، در صورتى که در سن بین بیست و سى بعضى از این کتابها را نوشته است! کتاب تهذیب را گویا در همین سن و سال به رشته تحریر در آورده. و در پنجاه و دو سالگى در حوزه درس مرحوم سید مرتضى، علیه الرحمه، حاضر مى‌شده که به آن مقام رسیده است.
خدا نکند پیش از کسب ملکات فاضله و تقویت قواى روحانى، ریش انسان کمى سفید و عمامه بزرگ گردد، که از استفاده هاى علمى و معنوى و از تمام برکات باز مى ماند. تا ریش سفید نشده کارى کنید؛ تا مورد توجه مردم قرار نگرفته اید فکرى به حال خود نمایید. خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد، جامعه به او روى آورد و در میان مردم نفوذ و شخصیتى پیدا کند که خود را مى بازد؛ خود را گم مى کند. قبل از آنکه عنان اختیار از کف شما ربوده شود خود را بسازید و اصلاح کنید. به اخلاق حسنه آراسته شوید؛ رذایل اخلاقى را از خود دور کنید؛ در درس و بحث اخلاص داشته باشید تا شما را به خدا نزدیک سازد. اگر در کارها نیت خالص نباشد، انسان را از درگاه ربوبى دور مى کند. طورى نباشد که پس از هفتاد سال وقتى نامه عمل شما را باز کنند ببینند، العیاذ باللّه، هفتاد سال از خداوند عز و جل دور شدهاید.» (جهاد اکبر، ص: 23-21)
