اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سال‌های اخیر منافع بسیاری برای سایر کشورها در منطقه و جهان داشته است. چه کشورهای منطقه که به واسطه تحریم، جای خالی ایران را در تجارت خارجی پرکردند و چه تحریم‌کنندگانی که به طرق مختلف درآمدهای هنگفتی به دست آورده‌اند. درهمین زمینه آمریکا به‌عنوان یکی از تحریم‌کنندگان اصلی ایران، منافع مادی قابل توجهی از همین ناحیه کسب کرده است.
به گزارش جماران به نقل از شهروند، این کشور با استفاده از قدرت دلار و نفوذی که در بازارهای مالی دنیا دارد، دست به اخاذی از بزرگترین بانک‌های دنیا به‌خصوص اروپا زده است. بنابراین آمریکا از سال ٢٠٠٩ میلادی تاکنون بیش از ١٤میلیارد دلار از محل جریمه بانک‌های مرتبط با ایران درآمد کسب کرده است. البته دامنه جرایم بانک‌هایی که در سال‌های اخیر توسط آمریکا اخذ شده گسترده‌تر است. برای مثال آمریکا تعداد زیادی از بانک‌های داخلی خود را به دلیل تخلفاتی مانند دستکاری در نرخ بهره، پولشویی و کارشکنی در بحران مسکن جریمه‌های سنگینی کرده است. همچنین علاوه بر ٢٤ بانکی که تحت تعقیب نهادهای مختلف آمریکایی قرار گرفته‌اند تعدادی نیز به علت همکاری با سایر کشورهایی که تحت تحریم بوده‌اند( سودان، کوبا، برمه و...) جریمه شده‌اند. ولی در این گزارش جریمه‌هایی مورد کنکاش قرار گرفته که رابطه مستقیمی با تحریم ایران داشته‌اند.
چرا بانک‌ها زیر بار جریمه می‌روند
نخستین سوالی که در موضوع جریمه بانک‌های توسط یک کشور ثالث مطرح می‌شود این است که چگونه این بانک‌ها حاضر شده‌اند چنین مبالغ هنگفتی را به آمریکا بپردازند. در این زمینه باید گفت آن چه از سوی آمریکا به‌عنوان جرم برای بانک‌های اروپایی تعیین شده است به هیچ عنوان در کشور متبوع بانک موردنظر جرم محسوب نمی‌شود چرا که آنها طبق قوانین کشوری که در آن مستقر هستند عمل می‌کنند. ولی استفاده این بانک‌ها از دفاتر آمریکایی خود برای گردش‌های مالی با دلار پای آمریکا را به مبادلات آنها باز می‌کند. بنابراین در صورتی که بانکی از دلار در مبادلات خود با کشورهایی که تحت‌تحریم آمریکا هستند استفاده کند طبق قوانین آمریکا مرتکب جرم شده‌است.
اما در عین حال زمانی که یک بانک خارجی توسط نهادهای مختلف آمریکا متهم به دور زدن تحریم‌ها می‌شود می‌تواند نسبت به پرداخت جریمه اقدام نکند ولی جریمه‌ای که پس از برگزاری دادرسی در انتظار آنهاست بسیار سنگین‌تر از جریمه نقدی است. در صورتی که بانک‌های خارجی در مسأله تحریم محکوم شوند از تراکنش‌های مالی با دلار محروم می‌شوند که این جریمه زیان‌های بسیار سنگینی برای آنها در پی خواهد داشت. برهمین اساس پیش از برگزاری دادرسی مدیران بانک‌ها با مقامات آمریکایی بر سر پرداخت مبلغی به‌عنوان جریمه به توافق می‌رسند تا دیگر تحت تعقیب قرار نگیرند. برهمین اساس است که بانک‌های خارجی به‌رغم سنگین بودن جرایم حاضر به پرداخت آن می‌شوند.
زیان هنگفت اروپایی‌ها
همانطور که اشاره شد کشورهای بسیاری از تحریم ایران سود بردند اما این کشورها اروپایی نبودند چرا که عمده کشورهای اتحادیه اروپا از اعمال تحریم‌های ایران هم در تجارت خارجی و هم در مبادلات پولی زیان دیدند. ماریته اسخاکه، یکی از نمایندگان پارلمان اروپا که اخیرا به ایران سفر کرده بود درباره این فشارها به خبرگزاری بلومبرگ گفت که تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تأثیرات نامطلوب ناخواسته‌ای روی فعالیت‌های تجاری اروپا گذاشته است. همچنین رئیس کمیسیون مالی سنای فرانسه نیز اظهار کرد که در تحریم‌ها علیه ایران در مقایسه با آمریکایی‌ها بیشتر به اروپایی‌ها فشار وارد می‌شود. فیلیپ مارینی افزود: اگرچه تحریم‌ها برای اقتصاد و مردم ایران سختی داشته و رنج‌آور است، اما تحریم‌ها برای شرکت‌های غربی و اروپایی هم رنج‌آور و دردناک هستند. در مشاهداتمان بارها این سوال را مطرح کرده‌ایم که آیا منافع آمریکا که حدود ٣٥سال با ایران رابطه نداشته است، در مقایسه با اروپایی‌ها در پی تحریم‌ها بهتر حفظ نشده است؟
جریمه‌هایی که در سال‌های اخیر از سوی آمریکا برای بانک‌های اروپایی وضع شده است بخشی از فشار و زیان‌های مالی اروپایی‌ها از ناحیه تحریم ایران را شامل می‌شود. چنین جریمه‌هایی به سبب آنکه پای مردم و سهامداران این بانک‌ها را نیز به میان می‌کشد موجب گلایه مقامات اروپایی شده است که خودشان را قربانی تحریم‌ها علیه ایران می‌بینند. خبرگزاری اروپایی بلومبرگ در گزارشی نوشت با وجود اینکه حجم مبادلات تجاری اروپا با ایران ٢٠برابر حجم تجارت آمریکا با ایران است، ولی در طول ٣سال گذشته، همکاری‌های تجاری آمریکا با ایران ٣٥درصد افزایش یافته و درعین حال حجم تجارت اتحادیه اروپا با ایران ٧٧درصد کاهش داشته اشت. آمریکا و اروپا بر سر تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران رویارو شده‌اند. از ترکیه و فرانسه گرفته تا پارلمان اروپا از جریمه‌هایی که آمریکا درنظر می‌گیرد به تنگ آمده‌اند.
بالاترین جریمه تاریخ
تا پیش از آنکه بانک فرانسوی بی‌ان‌پی پاریباس پرداخت جریمه ٩/ ٨ میلیارد دلاری را بپذیرد، بیشترین جریمه‌های پرداختی از سوی بانک‌های خارجی به ایالات متحده آمریکا به٥/١میلیارد دلار هم نمی‌رسید، ولی تعیین این جریمه همه را شگفت‌زده کرد زیرا رکورد بی سابقه‌ای در جرایم بانکی تحریمی به نام خود ثبت کرد. علاوه براین جریمه نقدی این بانک به مدت یک سال از مبادلات دلاری نیز منع شده است. میزان این جریمه بزرگترین جریمه وضع شده تاکنون برای نقض تحریم‌های آمریکایی بوده است و تعلیق مبادلات این نگرانی را در اروپا و آسیا به وجود آورده که مقامات آمریکایی از برتری دلار برای تحمیل مقررات و استانداردهایشان به شرکت‌های خارجی استفاده می‌کنند. بانک‌های متعدد دیگری پیش از این برای پایان‌دادن به تحقیقات آمریکا در مورد نقض تحریم‌ها جریمه پرداخت کرده‌اند اما جریمه آنها در مقایسه با جریمه ٩/٨ میلیارد دلاری بی‌ان‌پی پاریبا، ناچیز بوده است. مقامات آمریکایی مدعی هستند جریمه سنگین بی‌ان‌پی پاریبا منعکس‌کننده گستردگی تخلف این بانک است. به گفته مقامات آمریکایی کارمندان این بانک بیش از ١٩٠میلیارد دلار از مبادلاتی را که در فاصله سال‌های
٢٠٠٢ تا ٢٠١٢ برای شرکت‌ها، دولت‌ها و شهروندان در سودان، ایران و کوبا انجام داده بودند پنهان کرده بودند.
جریمه‌ها سر از بودجه آمریکا درآورد
نحوه هزینه‌کرد جرایمی که آمریکا از بانک‌های خارجی دریافت می‌کند نیز جالب است. خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس در این‌باره می‌نویسد: دولت آمریکا با دریافت مبالغ جریمه بانک‌های اروپایی که قوانین تحریم ایران را نقض کرده‌اند،کسری بودجه خود را جبران می‌کند. در این راستا ایالت نیویورک نزدیک به٣/٣ میلیارد دلار از رقم مصالحه بی‌سابقه اخیر دولت آمریکا با بزرگترین بانک فرانسوی را دریافت خواهد کرد. فرماندار ایالت نیویورک قصد دارد این مبلغ را به بودجه سالانه این ایالت اضافه کند.
این رقم بیش از بودجه کل سیستم زندان‌ها یا برنامه‌های رفاهی کودکان ایالت نیویورک برای یک‌سال است. مقامات ایالت نیویورک می‌گویند این پول بادآورده برای کمک به جبران افزایش کمتر از ٢ درصدی سالانه هزینه‌ها خرج خواهد شد، نه یک برنامه یا پروژه خاص. به گفته مقامات، ٢٩٨ میلیون دلار از پول این مصالحه نیز صرف بودجه ویژه مبارزه با اعتیاد خواهد شد.
بانک‌هایی که تحت تعقیبند
به نظر می‌رسد موضوع جریمه بانک‌های خارجی به دلیل دورزدن تحریم ایران به بانک‌هایی که تاکنون زیربار جریمه رفته‌اند ختم نمی‌شود چرا که نام تعداد دیگری از بانک‌ها به‌خصوص در اروپا به‌عنوان متهمان از سوی مقامات آمریکایی منتشر می‌شود. برهمین اساس مقامات آمریکایی مذاکرات با بانک‌های آلمانی دویچه و کامرز بانک را در مورد مبادلات آنها با کشورهای تحت تحریم این کشور ازجمله ایران آغاز کرده‌اند. به گفته مقامات آگاه از تحقیقات رگولاتوری، مذاکرات مقامات ایالتی و فدرال آمریکا تازه شروع شده و زمان رسیدن به توافق معلوم نیست.
کامرز بانک آلمان برای فیصله دادن به تحقیقات در مورد معاملات با ایران و کشورهای دیگر تحت تحریم آمریکا احتمالا ٦٠٠ تا ٨٠٠میلیون دلار جریمه پرداخت خواهد کرد. این بانک آلمانی جدیدترین بانکی است که با مقامات آمریکایی برای حل‌وفصل تحقیقات مربوط به نقض تحریم‌ها وارد مذاکره می‌شود. مقامات آمریکایی همچنین سرگرم تحقیق از بانک یونی کردیت ایتالیا، بانک‌های فرانسوی کردیت اگریکول و دویچه بانک آلمان برای نقض تحریم‌ها هستند.
به گفته منابع آگاه یکی از موارد تخلف کامرز بانک که تحت تحقیقات قرار دارد، مبادلات این بانک برای شرکت کشتیرانی ایران است. دولت آلمان ١٧درصد در کومرس بانک که دومین وام دهنده بزرگ آلمان است، سهم دارد و مذاکرات برای فیصله دادن به تحقیقات نقض تحریم‌ها ممکن است موجب تیرگی بیشتر روابط میان برلین و واشنگتن شود.
از طرفی دویچه بانک اعلام کرده همکاری جدید با ایران را در‌سال ٢٠٠٧ متوقف کرده است اما این بانک که بزرگترین وام دهنده آلمان است در گزارشی اعلام کرده بود در وام‌های بلندمدت متعدد یا توافقات مالی با ایران همچنان فعالیت دارد. دویچه بانک در این گزارش گفته بود ما معتقد نیستیم فعالیت قابل مجازاتی انجام داده‌ایم. کردیت اگریکول و بانک اینتسا سان دیگوی ایتالیا ازجمله بانک‌هایی هستند که ممکن است در آینده نزدیک به جمع بانک‌هایی بپیوندند که تا کنون مجموعا ٢/٣میلیارد دلار جریمه به دولت آمریکا پرداخته‌اند.
سقوط سهام بانک‌های جریمه شده
جریمه هنگفتی که این بانک‌ها می‌پردازند تنها زیان آنها نیست. این بانک‌ها از ناحیه افت سهامشان در بازارهای سرمایه نیز ضرر بالایی را تجربه می‌کنند. برهمین اساس ارزش سهام بانک‌هایی که هنوز به پرداخت جریمه محکوم نشده‌اند کاهش پیدا کرده و ریسک موج جدید جریمه‌های آمریکا بر کل بازارهای سهام اروپایی تأثیر گذاشته است. ارزش سهام کامرزبانک٦/٥درصد و دویچه بانک١/٢درصد کاهش یافت درحالی‌که شاخص بانک اروپایی با ٢/٢درصد افت روبه‌رو شده است.
بانک‌های اروپایی رکورددار جریمه
از ٢٤ بانکی که در فاصله سال‌های ٢٠٠٩ تا‌سال جاری میلادی جریمه پرداخت کرده‌اند یا تحت تعقیب قرار گرفته‌اند ١٨ بانک متعلق به کشورهای اروپایی است و تنها یک بانک متعلق به روسیه است. البته در میان بانک‌های جریمه شده نام یک بانک ژاپنی نیز دیده می‌شود ولی از میان بانک‌های آسیای جنوب شرقی تنها یک بانک در این فهرست قرار دارد. همچنین ٤ بانک آمریکایی نیز جزو بانک‌های جریمه شده توسط دولت آمریکا هستند که میزان جرایم پرداختی آنها در مقایسه با بانک‌های اروپایی بسیار ناچیز است.
